“Antik Yunan’dan İslam Düşünce Geleneğine İnsanın Yetkinleşme Yolculuğu “- Doç. Dr. Hümeyra Özturan

“Antik Yunan’dan İslam Düşünce Geleneğine İnsanın Yetkinleşme Yolculuğu “- Doç. Dr. Hümeyra Özturan

Yetkinleşme, sadece var olmakla yetinmek istemeyen her insanın arayışıdır. Kamil olmak, iyi olmak, tamlığa doğru gitmek insanlık tarihinin hemen her döneminde peşine düşülen, hakkında düşünülen, konuşulan ve yazılan bir ideal olmuştur. Bu seminerin gayesi, insanî yetkinleşmeye dair düşünce geleneklerinde ortaya konmuş temel anlayışların özet bir sunumunu yapmaktır. Hususi olarak, bilinebilen felsefe tarihinin başlangıcı olan Antik Yunan geleneğinde insanın yetkinleşmesine dair fikirlerin neler olduğu, sonrasında bunların İslam dünyasına intikal edip, İslam düşünürlerinin elinde nasıl yeniden inşa edildiğine yoğunlaşılacaktır. Antik Yunan’daki “kendini bilen ve yetkinleştiren” insan ideali, İslam dünyasında kemali Allah’ta gören ve O’ndan öğrenen, sonrasında O’ndan ilham alıp O’na öykünerek yetkinleşmeye çalışan bir kula dönüşmüştür. Söz konusu dönüşüm konu edilirken, modern dönemde insanî yetkinleşmeye dair yeni argüman ve iddialara da değinilecek, klasik anlayışla modern çağdaki yaklaşımın farkları daha belirgin kılınmaya çalışılacaktır. Seminer sonunda katılımcının, antikçağda, İslam düşüncesinde ve modern dönemde insanın yetkinleşme yolculuğuna dair fikir ve iddiaları genel olarak öğrenmiş olması hedeflenmektedir.

◊ Toplam 3 Ay (Nisan-Mayıs-Haziran) sürecek derslerimizin konu başlıkları:

1.Ay (Nisan) 2025:  İnsanın kendini bilmesi ve yetkinleşme sürecine girebilmesi

Antik Yunan’da ilk olarak Sokrates “Kendini bil!” düsturuyla insanlığı önce kendini bilmeye, sonra kendisindeki eksiklikleri tanımaya ve onları düzeltmeye davet etmişti. Onun açtığı yolu takip eden sonraki antik düşünürler de kendini bilme sürecinin yollarını, insanın kendindeki eksikliklerini tespit ve tedavi etmesinin reçetelerini bulmaya çalıştılar. Bu arayıştan intikal edenleri tevarüs eden İslam bilginleri de, kemal kavramı çerçevesinde kişinin nasıl bir ahlaki yolculuk sürdürmesi gerektiğine dair bilhassa felsefe ve tasavvuf geleneklerinde pek çok yaklaşım ve kavramlar ürettiler. Rönesans, Yeni ve Yakın Çağ’da ise düşünce tarihindeki kırılmalar ekseninde insanın yetkinleşme anlayışı da dönüşüm ve değişimler yaşadı. İlk derste bütün bu sayılan dönem ve geleneklerde insanî yetkinleşmeye dair ana tema ve yaklaşımlar aktarılmaya çalışılacaktır.

2.Ay (Mayıs) 2025: Yetkinleşme yolculuğunun eşlikçileri: Dost, aile, çevre ve toplum

Antik dönem ve İslam kaynaklarında yetkinleşme tek başına çıkılan ve katedilen bir yolculuk değildir. Bireyin eşlikçileri olan dostları, ailesi, katıldığı meclislerdeki insanlar ve bütün olarak toplum, yetkinleşmenin bir parçası olarak görülmüştür. İşte yetkinleşme sürecinde birey haricindeki unsurları konu edinen ikinci derste ilk olarak dostluğa dair ahlak düşüncesi kaynaklarındaki fikirler özetlenecek, ev yönetimi (tedbirü’l-menzil) kitapları çerçevesinde ailenin yetkinleşme sürecine katkısı anlatılacak ve insanın sosyal hayatını ifade eden meclisler konusuna değinilecektir. Yetkinleşme sürecinin son adımı olan toplumun katkı ve işlevine de bu bağlamda yer verilecektir.

3.Ay (Haziran) 2025: Yetkinleşmenin sonuçları: Adalet, Mutluluk

Kemal sürecinin temel gayesi yetkinleşmedir. Ancak bu, yetkinleşme ile elde edilecek bazı erdem ve kazanımların olmadığı anlamına gelmez. Bu nedenle antik dönem ve İslam kaynaklarında kemal sürecinin sonunda ulaşılacağı vadedilen bazı erdem ve neticeler konu edilmiştir. İşte son dersin konusu, yetkinleşme sürecinin kazanımları olarak kaynaklarda altı çizilen iki temel husus olan adalet ve mutluluktur. Adalet erdemi, erdemler hiyerarşisinde zirvedeki erdem olarak nitelenmesi bakımından ahlak kitaplarında ayrıntılı şekilde işlenmiştir. Mutluluk ise ahlak felsefesi kitaplarında ahlaklı bir hayatın en temel sonucu olarak gösterilmiştir. Bu nedenle son derste, adalet ve mutluluk tasavvurlarına dair antik dönem ve İslam kaynaklarındaki çerçeveye değinilecek, modern çağdaki mutluluk anlayışıyla mukayeseli olarak bir anlatım sunulacaktır.

Not: Ayda bir olacak şekilde düzenlediğimiz Bahar dönemi eğitimlerimizde devam zorunluluğu bulunmaktadır.